فیلم‌های مهمی که ۲۰ سال پیش روی پرده رفتند؛ وقتی که سینما رونق داشت | از تجربه‌های نوپای اصغر فرهادی تا سینمای در اوج حاتمی‌کیا
تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۹۹۳۶۸۵
همشهری آنلاین- وجیهه امیرخانی: بهار صد و بیست و سه سال پیش در سال ۱۲۷۹ که مظفرالدین‌شاه قصد سفر به اروپا کرد با دوربین، تصویر و پدیده ای به نام سینما آشنا شد. در سفرنامه شاه قاجار آمده است که: «شاه روز یکشنبه هفدهم تیر ۱۲۷۹ به اتفاق میرزا ابراهیم خان عکاس‌باشی به تماشای دستگاه سینموفتوگراف و لانترن ماژیک رفته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
۲۳ سال پیش، همزمان با برگزاری چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران در سال ۱۳۷۹ و بزرگ‌داشت صدمین سال ورود سینما به ایران، روز ۲۱ شهریور به عنوان «روز ملی سینما» وارد تقویم شد. هرچند مبنای تاریخی درنظر گرفته‌شده برای سینمای ایران تنها یک انتخاب سمبلیک است و مرور رویدادهای تاریخی سینما نشان می‌دهد در این روز به خصوص در سینمای ایران هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است. به قول عباس بهارلو، نویسنده، پژوهشگر و منتقد سینما؛ مسئولانی که برای نام‌گذاری روزهای خاص تصمیم می‌گیرند، ظاهراً به دلیل خلوت بودن ۲۱ شهریور این روز را به عنوان روز ملی سینمای ایران تعیین کرده‌اند؛ به همین سادگی و سهولت.
به همین بهانه و شرایط نه چندان مساعدی که سینمای ایران این روزها پشت سر می‌گذارد، گذری کرده‌ایم به ۲۰ سال پیش و روزهایی که سینما همچنان قوی و نیرومند نفس می‌کشید، گیشه پررونق بود و صف‌های طولانی با اسم و رسم کارگردان‌ها طولانی‌تر می‌شد. دسترسی مخاطب به فیلم‌های خارجی روز دنیا محدود بود، روزهایی که تماشای تصویر بازیگران محبوب، ایستادن در صف بلیت فروشی، نشستن در سالن‌های تاریک و چشم دوختن به پرده عریض و طویل نقره‌ای جادو می‌کرد.
«رقص در غبار» نخستین تجربه اصغر فرهادی در مقام کارگردانی و نویسندگی محصول ۲۰ سال پیش سینمای ایران است. سالی که سینمای ایران آهسته و آرام با فرهادی کارگردان خارج از قاب تلویزیون آشنا شد. این فیلم در ابتدایی ترین سال‌های دهه ۸۰ فراتر از ملودرام‌های عاشقانه -اجتماعی دهه۷۰ و فیلم‌های اجتماعی- جنگی دهه ۶۰ درهای تازه‌ای را به آسمان فیلم‌های اجتماعی ایرانی باز کرد.
رقص در غباربه عنوان اولین تجربه سینمایی بلند فرهادی، عاشقانه مردانه‌ای است با نگاهی به آسیب‌های اجتماعی. در این فیلم اگرچه رگه‌هایی آشنای سینمای فرهادی همچنان به چشم می‌آید اما حال و هوای احساسی و رمانتیک حاکم بر جهان فیلم، آن را در قیاس با آثار بعدی او جدا می‌کند
نظر (یوسف خداپرست) در رابطه پرشور و عاشقانه با دختری به نام ریحانه( باران کوثری) ازدواج می‌کند اما همه چیز خیلی زود دگرگون می‌شود و با حرف و حدیث‌هایی که درباره مادر ریحانه شنیده می‌شود، نظر مجبور به طلاق ریحانه می‌شود. حرکتی از سر جبر که بستری برای سرگردانی و بیابان گردی نظر را رقم می‌زند. این فیلم که به شدت مورد نقد و نظر منتقدان سینمای ایران قرار گفت دو خط داستانی را در کنار هم پیش می‌برد؛ یک- عشق نافرجام دو شخصیت مرد در دو دوره. دو- طرحی برای بیان آسیب‌های اجتماعی، بزه و فقر با نگاهی به مضمون مورد علاقه فیلم‌های او یعنی قضاوت‌های بیرونی که در فضای داستانی او منجر به تراژدی می‌شود.
فرامرز قریبیان در این فیلم که فروش قابل توجهی را در گیشه داشت جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره بیست و یکم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد. اصغر فرهادی هم برای این فیلم علاوه بر جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره ۲۱ فیلم فجر در جشنواره فیلم آسیا پاسیفیک ۲۰۰۳ نیز جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه را از آن خود کرد.
یکی دیگر از فیلم هایی که ۲۰ سال پیش پدیده گیشه و سوژه نقد و نظر منتقدان بود «شام آخر» فریدون جیرانی بود. این فیلم که در بیستمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و نامزدی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را برای کتایون ریاحی به ارمغان آورد یکی از برگزیده های اکران نوروزی ۱۳۸۱ بود که از نیمه دوم فروردین روی پرده رفت و با فروش ۲۵۹/۰۰۰/۰۰۰ تومانی خود گیشه سینماها را تکان داد.
سوژه بدیع و تازه «شام آخر» و طرح جذاب داستانی از یک رابطه نامتعارف عاشقانه موفقیت‌های چشم‌گیری را پس از «قرمز» برای جیرانی ارمغان آورد و اسم او را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت. این فیلم داستان عشق پسری دانشجو به استاد میانسالش را روایت می‌کرد که پس از وقوع جنایتی در یک ویلا به صورت فلاش‌بک از زبان مستخدمه خانواده استاد نقل قول می‌شد. مانی معترف (محمدرضا گلزار) دانشجوی میهن مشرقی (کتایون ریاحی) که رابطه صمیمانه‌ای با ستاره (هانیه توسلی) دختر استاد دارد عاشق مادر او شده و به‌رغم اختلاف سنی می خواهد با او ازدواج کند.
قهرمانان ورزشی که ستاره سینما شدند؛ از سعید راد تا پژمان جمشیدی سینمای ایران در سخت ترین دوران تاریخش همچنان زنده می ماندتجربه جیرانی برای سینمایی کردن یک داستان عاشقانه از طریق نقطه عطفی در درام‌های عشقی- جنایی سینمای ایران است که نبض مخاطب سینماروی دهه ۸۰ را با خود همراه داشت و در حافظه سینمایی ایران ماندگار شد. برای این فیلم که ابتدا قرار بود با نام «یک داستان زنانه» ساخته شود بازیگران مطرحی همچون بیتا فرهی و رؤیا نونهالی کاندیدای بازی در نقش میهن شده بودند اما سرانجام نقش به کتایون ریاحی رسید. شام آخر علاوه بر اینکه نخستین تجربه هانیه توسلی در سینمای حرفه‌ای بود نقطه عطفی هم برای کارنامه بازیگری گلزار به حساب می‌آید.
ارتفاع پست، دوازدهمین فیلم بلند ابراهیم حاتمی‌کیا اثرمهم دیگری است که تابستان ۲۰ سال پیش رنگ پرده سینما را دید. داستان این فیلم که به قلم اصغر فرهادی نوشته شده روایتی سینمایی از یک پرونده واقعی هواپیماربایی در سال ۱۳۷۹ است. هواپیمایی در مسیر اهواز به بندرعباس با ۲۳ نفر از اعضای یک خانواده که سه نفر از آن‌ها به نام‌های خالد حردانی، فرهنگ پورمنصوری و شهرام پورمنصوری، اقدام به این ربودن هواپیما کرده بودند با واکنش به موقع ماموران حفاظت امنیت پرواز، ناکام مانده و همه دستگیر شدند.
حمید فرخ نژاد در «ارتفاع پست» در شمایل تازه ای به نام «قاسم» با همان ته‌لهجه عربی به خاطر فشارهای مالی و اقتصادی تصمیم می گیرد هواپیمایی را به مقصد بندر عباس گروگان گرفته و به دبی پناهنده شود. قاسم که ادعا می‌کند برای خانواده و دوستانش در یک شرکت صنعتی بندرعباس کار پیدا کرده، آن‌ها را سوار هواپیما می‌کند. اما تنها نرگس (لیلا حاتمی) از قصد قاسم خبر دارد...
این فیلم که در جشنواره ۲۱ فیلم فجر مورد توجه منتقدان قرار گرف و برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد حال وهوایی تازه از آژانس شیشه‌ای حاتمی‌کیای دهه ۷۰ را زنده کرد. گویی حاج کاظم مغموم و عصبانی آژانس شیشه‌ای در سکانس پایانی فیلم که در هواپیما می‌گذرد به جای گروگان‌گیری در شهر دست به دامن آسمان شده و در کابین خلبانی روی هم‌ولایتی‌هایش اسلحه می‌کشد.
«ارتفاع پست» که نامزدی بهترین کارگردانی را هم در جشنواره بیست و یکم برای ابراهیم حاتمی‌کیا ارمغان آورد فروش قابل توجهی را در گیشه آن سال تجربه کرد.
فیلم دیگری که در لیست تولیدات سینمایی سال ۱۳۸ دیده می‌شود «فرش باد» ساخته کمال کمال تبریزی است. این فیلم که به نویسندگی محمد سلیمانی و تهیه‌کنندگی علیرضا شجاع‌نوری تولید شد روایتی دیدنی از فرش ایرانی است. در داستان این فیلم طراح ژاپنی بافت یک فرش را که قرار است در کارناوال شهر ناکایاما به نمایش در آید به بافندگان اصفهانی سفارش می‌دهد اما مرگ او باعث ناتمام ماندن این اقدام می‌شود. همسر و دختر او به ایران می آیند تا کاره نیمه تمام را تمام کنند و میهمان خانواده اصفهانی می شوند...
رضا کیانیان برای بازی در این فیلم، لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بیست و یکم را از آن خود کرد. همچنین نامزدی بهترین بازیگر نقش اول زن برای فریبا کامران رقم خورد. فرش باد اگرچه در گیشه و اکران اقبال چندانی نداشت اما کمال تبریزی و علیرضا شجاع‌نوری با «حضور «فرش باد» در جشنواره ۲۱ فیلم فجر، برنده سیمرغ بلورین هیئت داوران و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شدند.
یکی دیگری از پدیده های گیشه دو دهه پیش سینمای ایران، «کلاه‌قرمزی و سروناز» به نویسندگی و کارگردانی ایرج طهماسب است. این فیلم به عنوان چهارمین تجربه بلند سینمایی ایرج طهماسب در مقام کارگردان و تهیه‌کنندگی حمید مدرسی، مجید مدرسی همچنان درصدر پرفروش ترین های سینمای ایران جایگاه خود را حفظ کرده است. عروسک دوست داشتنی کلاه‌قرمزی پس از نخستین تجربه شیرین حضورش روی پرده سینما در دهه ۷۰ حال و هوایی به گیشه سینماهای سال ۱۳۸۱ داد.
حضور چهره های محبوب کودکان چون حمید جبلی، ایرج طهماسب، فاطمه معتمدآریا، رضا فیض نوروزی در کنار رضا عطاران جوان خانواده‌ها را به سینما کشاند و با فروش حدود ۵۵۰ میلیون تومان عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را از آن خود کرد.
در این فیلم کلاه قرمزی پس از سال‌ها مردود شدن، بالاخره در امتحانات مدرسه‌اش قبول می‌شود و به عنوان شاگرد ممتاز مدرسه معرفی می‌شود و آقای مجری باید برایش یک دوچرخه بخرد ولی وسعش نمی‌رسد و همزمان با تماسی که از سوی عموی کلاه قرمزی «قرمزی بزرگ» به او می‌شود اتفاقاتی او را گرفتار می کند.
یکی دیکر از فیلم‌هایی که چهره‌های مهمی رو پرده ۲۰ سال پیش سینما رفت «گاوخونی» ساخته بهروز افخمی است این فیلم به کارگردانی و نویسندگی بهروز افخمی و تهیه‌کنندگی علی معلم با برداشتی از رمان گاوخونی نوشته جعفر مدرس صادقی ساخته شد و چهره‌هایی نظیر زنده یاد عزت‌الله انتظامی، بهرام رادان در آن جلوی دوربین رفته اند.
گاوخونی داستان کابوس‌های جوانی را حکایت می‌کند که خاطرات پدر مرده اش، شهر زادگاهش( اصفهان) و رودخانه زاینده رود او را به پریشانی و آشفتگی رسانده است. این فیلم اگرچه در جشنواره بیست و یکم فیلم فجر خوش درخشید و جایزه ویژه هیأت داوران را برای کارگردانی دربخش بین‌الملل نصیب بهروز افخمی کرد اما در گیشه اقبالی نداشت و در زمان اکران ردپایی از خود به جا نگذاشت.
این فیلم علاوه بر حضور جشنواره بین‌المللی فیلم ونکوور، جشنواره بین‌المللی فیلم کن، جشنواره بین‌المللی فیلم بریسبن، جشنواره بین‌المللی فیلم آسیا پاسیفیک فوکوئوکا، سیمرغ بلورین نقش دوم مرد را در جشنواره ۲۱ فیبم فجر نصیب عزت‌الله انتظامی کرد.
کد خبر 705160 برچسب‌ها کارگردانان سینمای ایران بازیگران سینما و تلویزیون ایران سینمای ایرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: کارگردانان سینمای ایران بازیگران سینما و تلویزیون ایران سینمای ایران جشنواره بین المللی فیلم جشنواره بیست و یکم آن خود بهترین بازیگر سیمرغ بلورین سینمای ایران بهترین فیلم ایرج طهماسب بهروز افخمی اصغر فرهادی کلاه قرمزی ارتفاع پست جشنواره ۲۱ ۲۰ سال پیش حاتمی کیا ترین فیلم فیلم فجر فرش باد شام آخر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۹۹۳۶۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
قابهایی شبیه به زندگی از جنس فلسفه و شعر و عرفان
گروه فرهنگ و هنر ایسکانیوز- «داریوش مهرجویی: شاعرانگی زندگی معمولی»؛ این عنوانی در بخش ویژه و مرور آثار جشنواره مسکو روسیه است تا این رویداد بین‌المللی در چهل‌وششمین آوردگاه خود میزبان آثاری از جنس شعر و عرفان و فلسفه باشد. آثاری از داریوش مهرجویی فقید که منتخب آن‌ها برای نمایش در این جشنواره، بیانگر این مهم است. «گاو»، «هامون»، «درخت گلابی»، «پری»، «لیلا» و «اشباح» از جمله فیلم‌هایی هستند که در جشنواره بین‌المللی مسکو روی پرده می‌روند.
فیلم سینمایی «گاو» نه تنها از بهترین فیلم‌های زنده‌یاد داریوش مهرجویی‌ست، که از مهم‌ترین آثار سینمای ایران نیز شمرده می‌شود. این فیلم که به سال ۴۸ ساخته شد در زمره فیلم‌های مؤثر در شکل‌گیری موج نوی سینمای ایران نیز قرار می‌گیرد. عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی و جعفر والی از جمله بازیگران فیلمی هستند که روایت‌گر قصه «مش‌حسن» و شدت علاقه او به گاوش است. در تمامی این سال‌ها جشنواره‌های ونیز، کن، برلین، لندن و لس‌آنجلس از جمله مهم‌ترین رویدادهای سینمایی میزبان این فیلم بودند، فیلمی که در سال‌های ۵۱، ۶۷ و ۷۸ در رای‌گیری منتقدان، موفق به کسب عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران شد.
فیلم سینمایی هامون به نویسندگی داریوش مهرجویی و با بازی خسرو شکیبایی، بیتا فرهی و عزت‌الله انتظامی، راوی داستان زندگی مردی به نام حمید هامون است که زندگی زناشویی کابوس‌واری را پشت سر می‌گذارد. این اثر داریوش مهرجویی که به سال ۶۸ ساخته شد، در دوره هشتم جشنواره فیلم فجر (۱۳۶۸) با کسب پنج سیمرغ بلورین به‌همراه جایزه ویژه هیئت داوران ستاره بی‌رقیب سینمای آن سال ایران بود. این فیلم در جشنواره هشتم برنده جایزه ویژه هیئت داوران برای بهترین فیلم و همین‌طور سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی، فیلمنامه، فیلمبرداری، نقش اول مرد، و بهترین تدوین شد. همچنین «هامون» کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین در شش زمینه دیگر بود.
«درخت گلابی»، نیز از دوست‌داشتنی‌ترین عاشقانه‌های سینمای ایران با انگاره‌های فلسفی است، فیلمی برگرفته از داستانی به قلم گلی ترقی که برشی از زندگی یک نویسنده بی‌بر و بار، همچون درخت گلابی خانه پدری را روایت می‌کند.
محمود شایان، نویسنده‌ای در حوالی ۶۰ سالگی‌ست که چند کتاب تاکنون نوشته و مشهور شده، چند سالی می‌شود که او برای نوشتن کتاب جدید، دستش به قلم نمی‌رود. به همین خاطر، به باغی در دماوند می‌رود که از ایام شباب، خاطرات زیادی از آنجا دارد. همایون ارشادی، گلشیفته فراهانی، جعفر بزرگی، نعمت‌الله گرجی و شهرام حقیقت‌دوست از جمله بازیگران این اثر مهرجویی به‌شمار می‌روند.
«لیلا» که نیمه دوم دهه هفتاد ساخته شد، دوازدهمین فیلم بلند داریوش مهرجویی به نویسندگی خود او و با اقتباس از داستانی به قلم مهناز انصاریان است. چکیده داستان این فیلم که با بازی لیلا حاتمی، علی مصفا، جمیله شیخی و محمدرضا شریفی‌نیا همراه است را می‌توان این‌گونه تعریف کرد. لیلا روز بیست‌وهشتم ماه صفر با رضا، دوست برادرش حسین برخورد می‌کند و آشنایی‌شان به ازدواج می‌انجامد. مدتی بعد، لیلا روز تولدش می‌فهمد که بچه‌دار نخواهند شد و پزشک هم اشکال را از لیلا می‌داند.
«پری» یکی دیگر از آثار شناخته‌شده مهرجویی‌ست که در جشنواره مسکو در نگاه مخاطبان می‌نشیند. این فیلم با تمام انگاره‌های فلسفیش که البته فاصله مشهودی با «درخت گلابی» دارد را می‌توان از عرفانی‌ترین آثار سینمای ایران بخوانیم. «پری»، اقتباسی از رمان «فرانی و زویی» و داستان کوتاهِ «یک روز خوش برای موزماهی» نوشته «جروم دیوید سالینجر» است که در آن بازیگرانی چون نیکی کریمی، علی مصفا، خسرو شکیبایی و پارسا پیروزفر نقش‌آفرینی کرده‌اند.
این فیلم که در نیمه اول دهه هفتاد ساخته شد، روایت‌گر برشی از زندگی دانشجوی ممتاز ادبیات و تئاتر است که با خواندن یک کتاب کوچولو دچار تحولات بنیادی حسی و فکری می‌شود. پری که در زندگی و روابط خود با اطرافیانش به مشکل خورده، با خواندن این کتاب که به طور اتفاقی پیدا می‌کند، زندگی خود را کاملا دست‌خوش تغییرات جدی می‌بیند تا جایی که رهسپار کشف حقیقت زندگی می‌شود.
«تیمسار سلیمانی و همسرش در روابط خود به بن‌بست می‌رسند، تلاش‌های وکیل خانواده برای بهبود اوضاع زندگی آنان بی‌نتیجه می‌ماند. سال‌ها بعد گناهان تیمسار گریبان مازیار (پسر جوانش) را می‌گیرد و مسیر عشق و زندگی او را دشوار می‌سازد.» این چکیده داستان فیلمی به نام «اشباح» از دیگر ساخته‌های مهرجویی به نویسندگی خود او است که بناست روی پرده جشنواره مسکو به نمایش در بیاید. در این فیلم که به سال ۹۲ ساخته شد، بازیگرانی چون همایون ارشادی، مهتاب کرامتی، حسن معجونی و ملیکا شریفی‌نیا به نقش‌آفرینی پرداخته‌اند.
به هر روی، جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو، میزبان قابهایی شبیه به زندگی و از جنس شعر و فلسفه و عرفان است تا با مرور آثار مهرجویی فقید، دفتری از دیوان دوست‌داشتنی سینمای ایران را ورقی زده باشد.
*سید محمد حسین لواسانی- فعال رسانه
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد